Uzm. Tek. Öğret. FEVZİ ARSLAN

        İkilik sayı sisteminden 7 segmenli displey'e kod çözücü iki tanedir. bunlar 7447 ve 7448 entegresi ile yapılabilir. 7447 entegresi negatif (-) çıkış verir ve ortak Anot (+) displayleri sürer. 7448 entegresi ise pozitif (+) çıkış verir ve ortak katot (-) displeyleri sürer. entegreler 16 ayaklıdır ve 16. ayakalrı +5V DC, 8. ayakları - besleme bağlantısıdır.         Decoderlerin Agirişi 1'ler basamağı, B girişi 2'ler, C girişi 4'ler , D girişi ise 8'ler basamağıdır. Örneğin displayde 3 rakamını oluşturmak için; A ve B 1 yapılmalıdır.

        Floresan lamba tesisatı verimli ve ekonmik olması nedeniyle günümüzde hala tercih edilen yaygın bir aydınlatma uygulamasıdır. Fakat birden çok bileşenden oluştuğu için arıza olasılığı ve tamiri ayrı bir özen ister. Devreyi kurmak ve arızalarını giderebilmek için parçalarını ve çalışmasını iyi bilmek gerekir. İşletmelerde floresan lambaların reaktif akımçektiği ve stroboskobik olaylara sebep olduğu unutulmamalıdır. Bu durumlara karşı önlem almak gerekir. Şekilde adi anahtarla yapılmış tek lambalı floresan devresinin, tek hat ve açık şeması verilmiştir. 

        Elektronikle uğraşmayı sevenler için, transformatörsüz bir merdiven otomatiği şemasını paylaşmak istiyorum. Transformatörsüz olduğu için maliyeti ucuz fakat enerji veildiğinde dikkatli olmamız gereken bir devre. 

        5 Katlı Merdiven Otomatiği tesisatının tek hat ve açık şeması şekilde görülmektedir. 

        Apartmanların merdiven boşlukları insanların sıkça kullandığı alanlardan ve aydınlatılması zorunlu birimlerdir. Bu alanlar için MERDİVEN OTOMATİĞİ (MO) denen özel bir elektronik cihaz kullanılmaktadır. 4 uçlu olan bu eleman belli sayıda güce kadar direk kullanılabilir. Lamba gücünün fazla olduğu apartmanlarda ilave röle kullanılabilir.         MO tesisatı ayrı bir linye olarak, apartman ortak kullanım panosu içinden beslenmelidir. Light ismi verilen butonlar insanların kolay ulaşabileceği alanlara yerleştirilmelidir.

        Zayıf akım tesisatları, 12-15Voltluk gerilimle çalışan elektrik tesisatlarıdır. günümüzde yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. sigorta ve transformatör doğru seçilmeli ve ayrı bir linye ile tesis edilmelidir.  

        3 Kat 3 Daireli apartmana ait cümle kapıdan çağırmalı zil ve kapı otomatiği tesisatının tek hat şeması şekilde verilmiştir. Bu devrelerde sigorta ve transformatör seçimi önemlidir. 

        Komütatör anahtar tesisatı bir yerden iki ayrı aydınlatma aygıtını kumanda etmeye yarayan bir elektrik tesisatıdır. Günümüzde yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bir odada, tavan lambası ile duvar lambası(aplik) komütatör anahtar tesisatı ile bir noktadan kontrol edilebilir.         Komütatör anahtar tesisatında dikkat edilmesi gereken husus, Faz (L1) kablosunun komütatör anahtarın ortak ucuna bağlanmasıdır. 

        Vaviyen anahtar tesisatı günümüzde sıkça kullanılan bir uygulama olmasıyla, elektrik tesisatçısının çok iyi bilmesi gereken bir konudur. Vaviyen anahtar tesisatı, konutlarda iki kapısı olan birimlerin aydınlatmasınında tercih edilir ve çok kullanışlıdır. Örneğin balkona mutfak ve salondan geçilebilsin. Bu durumda vaviyen tesiatı kullanılır. Kapıların yanındaki vaviyen anahtarlardan biri ile ışığı yakarken istediğimiz taraftan çıkıp söndürebilme imkanı sağlar.         Vaviyen anahtar 3 bağlantı ucuna sahiptir. Bunlardan biri (ortadaki) ortak uçtur. Buna dikkat edilmelidir.

        ELECO 2011, İşgüvenliği, Sac işleme Teknolojileri ve Metal teknolojileri fuarı 1-4 Aralık 2011 tarihlerinde Bursa TÜYAP fuar merkezinde yapıldı. Biz de Ulus Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi olarak bu fuara katılma imkanı bulduk.         Bu gezinin düzenlenmesinde emeği geçen arkadaşlarıma ve katılan herkese teşekkür ediyorum. Amacına fazlasıyla ulaşan bir faaliyet olduğunu düşünüyorum. Bir başka resim daha.

        Arkadaşalar elektronik devrelere ait projelerimizi PROTEUS proğram paketi ile kolayca hazırlayabiliriz. Bunun için önce Elektronik devre şeması çizimi ve simülasyon proğramı olan ISIS ile devre şemalarımızı çizeriz.         Burda dikkat etmemiz gereken PCB şablonu olan elelmanları kullanmak ve Devrenin giriş ve çıkış uçlarını connectorler ile bağlamak olmalı. ISIS şemasını çizdiğimizde, Tools-Bill of materials-HTML output komutlarını takip ederek malzeme listesi oluşturabiliriz.         ISIS' te çizdiğimiz proğramı ARES'e aktarıp PCB şemasını çizebiliriz. Bunun için izlenecek yol; önce tasarım alanında bord edge oluşturmak. Elemanları buraya yerleştirmek ve kuralları belirleyerek auto router yapmaktır. Bunları tools menüsünden yapabilirsiniz.         PCB şeması çizilen devrenin 3 boyutlu görüntüsü yine ARES proğramında; output-3D visualization komutlarını takip ederek elde edilebilir.         Görüldüğü gibi, bir elektronik devreli proje hazırlamada ihtiyacımız olan bü

        Dimmer gibi uygulamalarda Triyak seçimi doğru yapılmalı yoksa sık sık arıza çıkartarak çalışmayı engelleyebilir. Triyak seçiminde iki değer önemlidir. bunlar gerilim ve akım. BTA24 Triyak'ın akımı, gerilimi ve tetikleme gerilimi aşağıdaki tabloda görülmektedir.         Triyak; A1, A2 ve G isimli 3 ayaklı bir devre elemanıdır. BTA24'ün sembolü ve Ayaklarının sıralanışını gösteren kılıf şeması şekilde görülmektedir. 

        Dimmer devresi Triyak ile faz kontrolü esasına dayanan bir elektronik devredir. Bizim devremiz 220 Volt'luk şebekede çalıştığı için dikkatli bir çalışma ister. Buna karşılık kurulması kolay ve çok kullanışlı bir devredir. Yaklaşık 40-210V arasında gerilim kontrolü yapmaya izin veriri. Devre elemanlarında değişiklik yapılarak bu sınır değiştirilebilir.         Triyak seçimi yüke göre yapılmalıdır. 400V, 10A gibi özelliğe sahip bir triyak ile 220V'luk devrede 10A'e kadar omik yükler kontrol edilebilir. Özellikle; Akkor flamanlı lamba, rezistans, 1 fazlı üniversal motorlar için kullanılabilir.

        Arkadaşlar, İşletmelerde Meslek Eğitim yapan öğrencilerimiz için Proje Resim / Raporlarını çizebileceği FORM A4 isimli sayfanın Excel' de hazırlanmış formatına buradan ulaşabilirsiniz.

        Gücü 4kW ve üzerinde olan elektrik motorları dorudan çalıştırılmazlar. Çünkü kalkınma sırasında çektikleri fazla akım elektrik devresi ve elemanlarına zarar verir. Bunun için yolverme denen yöntemlerden biri uygulanmalıdır.         Yolverme yöntemlerinden kolay ve yaygın olan yöntem yıldız üçgen(Y-Ü) yolvermedir. Şekilde Y-Ü yolvermeye ait kumanda ve güç devresi görülmektedir.

3 Fazlı asenkron motorlar, zorunluluk hallerinde 1 fazlı şebekede çalıştırılabilirler. Bunun için öncelikle çok büyük güçlü asenkron motorlar bu işe uygun değildir. Daha çok 1-2 KW’ a kadar motorlar daha uygun düşer. Bunun yanı sıra motor veriminin yaklaşık 1/3 oranına düşeceği unutulmamalıdır. Bu iş için en önemli unsur kondansatör seçimidir. Motorun gücüne ve çalıştırılacağı işin durumuna göre 10-120μf ve 400V özelliğinde kondansatör şekildeki gibi bağlanarak, 3 fazlı motor 1 fazlı şebekede çalıştırılabilir. Bu durumda, 3 fazlı asenkron motor, 1 fazlı daimi yardımcı sargılı asenkron motor gibi çalışır.

        Elektrik tesisatçılığında tüm bina ve tesislerde kullanılması gereken koruma rölelerinden biri de kaçak akım koruma rölesidir (KAKR). Bu rölenin iki temel görevi vardır. Bunlardan birincisi kaçak akım durumunda devreyi açarak canlıların hayatını korumak, ikincisi ise enerji verimliliğini temin etmek. KAKR'lerin bir fazlı, ve üç fazlı devrelerde kullanılabilen çeşitleri mevcuttur.          Bağlantısı yapılırken bütün faz hatları ve nötr röleye girip çıkmaktadır. Böylece röle çekilen akımı ve geri dönen akımı ölçmektedir. Böylece çekilen ve geri dönen akımda bir fark yoksa sorun yok, fark varsa sorun var demektir. İzin verilen hata akımına ulaşıldığında devreyi açarak koruma yapmaktadır.         Fark akımı ile çalıştığından, Fark rölesi veya hata rölesi gibi isimlerle de anılmaktadır. Evlerde kolon sigortası yerine veya sigorta kutusuna monte edilerek de kullanılabilir.

        Fotosel rölesi; karanlıkta kendiliğinden çalışıp, aydınlıkta devredışı kalan sistemleri otomatik olarak çalıştıran bir kontrol rölesidir. İki parçadan oluşur. Röle Göz         Röle bir elektronik devre, göz ise bir LDR'dir. Genelde Röleler 220V 50Hz Şebeke geriliminden beslenerek çalışırlar. Göz ile röle bağlantısı ortamın fiziki şartlarına dayanıklı, 2x0,75 mm 2 bir kablo kullanılabilir.         Rölenin içinden ortamın aydınlığına göre açılan veya kapanan kontağı vardır. Bu kontağın taşıyabileceği akım sınırlı olduğundan birden fazla lamba gurubu kontrol edilecekse ilave olarak bir kontaktör kullanılmalıdır.      NOT:     Fotosel rölesi arızalarında röle ile gözü birlikte değiştirmeyi tercih ediniz.        

        S ilisyum, Germanyum gibi yarı iletken maddelerden yapılan diyotlar, elektrik-elektronik uygulamalarda elektrik akımını bir yönde akıtmak için kullanılmaktadır. İki uçlu devre elemandır. Uçları Anot (A) ve Katot (K) diye isimlendirilir. Resmi, sembolü ve kristal yapısı şekilde görülmektedir.          Doğrultmaç diyodu da denen diyotlar: akımı bir yönde iletir, diğer yönde ise iletmezler. Bir diyotu en iyi tanımak için doğru ve ters yön karakteristiğini bilmek gerekir. Şekilde diyotun doğru ve ters yön karakteristiği görülmektedir. Buna göre: İleri yönde belli bir voltaj değerinden sonra (iletim gerilimi) iletime geçerler ve belli bir değere kadar güvenli bir şekilde akım akıtırlar. Ters yönde ise belli bir gerilim değerine kadar akım geçişine izin vermezler (ters yön gerilimi).          Anlaşılacağı gibi, kullanmak istediğimiz diyotun; çalışma akım ve gerilimini bilmemiz gerekir.  

        Işık yayan diyotlar kısaca LED diye bilinir ve çok yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Genelde ikaz amaçlı kullanılmasını rağmen günümüzde LED teknolojilerindeki gelişlerin sonucunda aydınlatma için de kullanılmaktadır. Çok çeşitleri vardır. LED leri kullanabilmek için kaç volt, kaç miliamperle çalıştığını iyi bilmek gerekir. Buna göre LEDleri istediğimiz şekilde kullanabiliriz. LED iki uçlu bir elektronik devre elemanıdır. Bunlar Anot(A) ve Katot(K)' tur. Anot ucu kaynağın + ucuna gelecek şekilde bağlanmalıdır.         LEDler genelde ön direnç ile birlikte kullanılır. LED öndirenci hesaplanmalıdır. Örneğin 2V/20mA özelliğine sahip bir LED'i 5V'luk devrede çalıştırmak için R=(5-2)/0,02 = 150 ohm' luk direnç kullanılmalır. Dirençte harcanan güç te; P=UxI=3x0,02= 0,06W olarak hesaplanır.         LED lere normalinden düşük voltaj uygulanırsa az ışık yayarlar, Fakat fazla voltaj uygulandığında belli değerden sonra devre elemanımız bozulur ve kullanılmaz hale gel

        Manyetik alan içindeki iletkenden akım akıtıldığında, iletken alan dışına itilir. İtilmenin yönü sol el kuralı ile bulunur. Bu aynı zamanda elektrik motorlarının temel prensibidir. Şekilde manyetik alan içindeki iletkenden bizden karşıya doğru olacak şekilde akım akıtılmış ve iletken sol tarafa doğru hareket etmiştir.         Şimdi Sol el kuralını açıklayalım. Sol el dört parmağı bitişik, baş parmak onlara dik iken avuç içi N kutbuna doğru tutulduğunda, dört parmak akım yönünü gösterirse baş parmak hareket yönünü gösterir.

        Manyetik alan içindeki iletken hareket ettirildiğinde iletkenden elektrik akımı akar. Bu elektrik akımının yönü sağ kuralı ile bulunur. Manyetik alan içindeki iletkenin hareket ettirilmesi ile akımın oluşması, generatörlerin temel prensibidir. Şekilde manyetik alan içindeki iletken sol tarafa doğru hareket ettirilmiş ve bir akım oluşmuştur. Bu akımın yönü sağ el kuralına göre tespit edilerek ( . ) şeklinde işaretlenmiştir.         Şimdi sağ el kuralını açıklayalım. Sağ el dört parmak bitişik, baş parmak onlara dik tutulup, avuç içi N kutbunu gösterirken, baş parmak hareket yönünü gösterirse bitişik dört parmak da iletkendeki akım yönünü gösterir. Buna göre akım yönü bize doğrudur.

        Elektrikle yüklü cisimlerin çevresindeki bölgeye Manyetik alan denir. Manyetik alan gözle görülemeyen, fakat etkisi görülebilen ve ölçülebilen bir büyüklüktür. Manyetik alan resmedilirken oklu çizgilerle(kuvvet çizgileri ile) gösterilir.         Bir mıknatısın kuvvet çizgilerinin sayısına manyetik akı denir, φ ile gösterilir ve birimi Weber(Wb)’ dir. Manyetik akı yoğunlu ise, birim yüzeyden geçen kuvvet çizgisi sayısıdır, B ile gösterilir ve birimi Wb/m 2 veya Tesla(T)’dır.         Manyetik akı yoğunluğu:     B= φ/s  eşitliği ile ifade edilir.           Bir yerdeki manyetik alan şiddeti , o noktaya konan birim pozitif yüke etkiyen kuvvettir. Manyetik alan şiddeti; Kutba yakın bölgelerde yüksek, uzak bölgelerde azdır. Vektörel bir büyüklük olan manyetik alan şiddeti H harfi ile gösterilir ve birimi Henry(H).         Manyetik kuvvet çizgilerinin özellikleri: v   Yönleri N kutbundan S kutbuna doğrudur. v   Girdikleri ve çıktıkları yüzeylere diktirler. v   Birbirlerini kesm

Simetrik kaynak demek çıkışından +V, 0, -V şeklinde gerilim verebilen güç kaynağıdır. Çok sık kullanılmasa da kullanım alanları mevcuttur. Ses yükselteci gibi uygulamalarda özellikle işlemsel yükselteçlerde simetrik besleme ihtiyaç duyulmaktadır. Bunun için yine LM serisi gerilim regülatörleri kolay çözüm sunmaktadır. Devrede LM serisi pozitif gerilim regülatörü ve negatif gerilim regülatörü kullanılmıştır. Önceki çalışmamızda LM 317’yi kullanmıştık. Burada LM 337’nin de kılıf şeması verilmiştir. L1 LED ve direnç çiftidir. Kullanılacak LED'e göre ön direnci hesaplanmalıdır. ( Örnek: R=(U C1 -U LED ) /I LED )    Baskılı devre şeması (PCB) sade ve uygulaması kolay bir tasarımdır. İlgilenenlere kolay gelsin.

Dirençlerin değeri genelde üzerinde renklerle kodlanmıştır. Bir direncin kaç ohm (Ω) olduğunun bilmek için; ya bir ohmmetre ile ölçmeli yada direnç renk kodlaması sistemini bilmemiz gerekir. Renk tablosu şekilde gösterilmiştir. Örneğin üzerinde; Kahverengi , kırmızı , turuncu ve gümüş rengi olan bir direncin değeri: R = 1.renk  2.renk  x 3.renk                    R +%10  > R > R -%10 şeklinde belirlenir. R = 1           2           x 1000                12000+1200 > R > 12000-1200 Sonuç: Direnç 12 K Ω olmakla beraber, toleransından dolayı 10,8K Ω   ile 13,2 K Ω aralığındadır demek daha doğru olur.

        E lektronik ile uğraşanların ilk olarak bilmesi ve yapması gereken uygulama; ayarlı ve regüleli bir DC güç kaynağıdır. Bu iş için tasarlanmış LM 317 entegresi bize büyük kolaylık sağlar.         Devreye 24V AC gerilim uygulanmalıdır. Bunun için 220/24 Volt, 50W'lık bir transformatör kullanılabilir.         Burada en çok LM 317 nin montajına dikkat edilmelidir. Gerilim regülatörünün kılıf şeması yukarda gösterildiği gibidir. LM 317’nin gövdesine soğutucu levha bağlanırsa faydalı olur.         Güzel bir kutu içine yerleştirilerek zevkle kullanılabilecek bir DC güç kaynağı. Çıkışından 1,5 Ampere kadar akım çekilebilir. Daha fazlası için devreye ilave yapmak gerekir.

Elektrik motorları hiçbir zaman şebekeye doğrudan bağlanmaz. Mutlaka amaca uygun bir motor panosu tasarlanıp, bu pano üzerinden Kuvvet panosu dediğimiz elektrik devresine bağlanır. Böylece hem motoru istediğimiz şekilde kumanda ederiz, hem de çeşitli etkilere karşı koruma imkânı buluruz. Şekilde; kuvvet panosundan itibaren bu işlemin nasıl yapıldığı tasvir edilmiştir.

Şimdi birinci bölümde verdiğimiz sürücü devreleri için kontrol devresi kuralım. Kontrol ve sürücü devrelerinde; sigorta, aşırı akım rölesi, buton, kontaktör   ve sinyalizasyon lambası kullanılmıştır. Şekilde her iki devre için de kontrol devresi tasarlanmıştır.

Elektrik makinelerine elektrik verildiğinde mekanik enerji(hareket enerjisi), şartlar sağlanıp, mekanik enerji verildiğinde elektrik enerjisi elde edildiğini biliyor muydunuz? Asenkron motorlar, üstün özelliklerinden dolayı yaygın bir şekilde kullanılan elektrik makineleridir. 1 ve 3 fazlı olarak üretilirler. Sincap kafesli olarak bilinen asenkron motorların; rulmanlar dışında sürtünen hiçbir parçasının olmayışı, şartlar da sağlandığında kolay kolay bakım istemeyişi tercih sebebi olmuştur. Bu elektrik motorlarının çalıştırılması, dönüş yönünü değiştirilmesi, yol verilmesi, frenlenmesi gibi uygulamalar çok kolay bir şekilde uygulanabilmektedir.   Elektrik motorlarının, bütün bu çalıştırılmaları uygulamalarına, kumanda etmek, bu amaç için hazırlanmış elektrik devrelerine de kumanda devreleri denir. Şimdi sizlere bunlara örnek elektrik devrelerine ait şemalarını paylaşmak istiyorum.                     Burada elektrik motorlarını, bir yönde ve iki yönde çalıştırmak için elektromekanik s

Bir DC motorun devir sayısını ayarlamak için, uçlarına uygulanan DC gerilimin genliği değiştirilmelidir. Bunun için ayarlı bir DC gerilim kaynağı işimizi kolaylaştıracaktır.                                    DC gerilimi ayarlamanın farklı bir yöntemi Sinyal genişliği modülasyonudur(PWM). Bu yöntem; DC gerilin tepe değerini bir seviyede tutarak, belli aralıklara bölünmüş sinyalin genişliğini ayarlama stratejisine dayanmaktadır. Böylece DC gerilimin değeri ayarlanmış olur.   Günümüzde PWM yönteminin en çok duyulduğu yer; DC motorların hızlarının ayarlanması ve güç kaynaklarıdır. SMPS (Switched mode power supply) güç kaynaklarında, düzenlenecek olan çıkış voltajlarını bu teknikten yararlanarak elde etmektedirler. Bu sayede, yüksek akım ve düşük voltajlı güç elde etmek için, transformatörlerden çok daha etkini ve çok daha küçüklerdir.

    Ulus Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi 2010-2011 Eğitim Öğretim yılı Mezuniyet töreni coşkulu bir törenle yapıldı. Elektrik, Makina, Metal İşleri ve Mobilye Alanlarından öğrencilerimiz temsili mezuniyet belgelerini idareci ve öğretmenlerinden aldılar. Doğrusu gurur verici bir olay. 4 Yıl boyunca birlikte eğtim, öğretim, proje faaliyetleri yürüttüğümüz öğrencilerimiz artık usta seviyesinde mesleki bilgi ve beceri edinerek aramızdan ayrıldılar. Bir kısmı yüksek öğretimde eğitimlerine devam edecek diğerleri ise iş hayatına atılacaklar. Kendilerine şimdiden başarılar diliyorum.